De huidige wereld is te complex en te onvoorspelbaar geworden om te kunnen leven en leiden met veel houvast, met jaarplannen en begrotingen. We kunnen de wereld niet meer controleren, met die aanpak is het immers een puinhoop geworden. We moeten ons verbinden met de wereld, persoonlijk leiderschap ontwikkelen.
Hoe dat kan, wordt uitstekend op theoretisch niveau geschetst in het boek De zelfbewuste leider van Godfried IJsseling. Zelfbewustzijn is nodig om anderen te kunnen leiden. De leiders van tegenwoordig leiden vaak niet vanuit een visie, maar vanuit dwang of angst, beschrijven stappen die noodzakelijk zijn om te overleven als bedrijf. Eigenlijk is het dus de buitenwereld die leidt, terwijl de leider een manager wordt van een onvermijdelijk proces. Ondergeschikt aan het economische systeem, dat we notabene zelf hebben ontworpen. Dat systeem zit tot in onze haarvaten, of beter: in onze overtuigingen: we zijn er zeker van dat spullen kopen ons gelukkig maakt, en dat efficiency ons welzijn verbetert.
Als we ons bewust worden van die overtuigingen, en die gaan veranderen, kunnen we authentiek worden en onszelf gaan leiden. Dus, om zelfbewust te worden moeten we onze overtuigingen aanpakken. IJsseling begint met uit te leggen dat veel zintuigelijke waarnemingen door ons onbewuste gefilterd en verwerkt worden, en vaak aangepast, vervormd of genegeerd worden, en zo tot onjuiste overtuigingen leiden. Die overtuigingen leiden weer tot een specifieke filtering en verwerking van waarnemingen, die die onjuiste overtuigingen versterken. Een vicieuze cirkel dus. Wat we denken te weten, heeft niets meer met de werkelijkheid te maken. Je hiervan bewust zijn is een goede eerste stap. Je denkwijze kritisch onderzoeken, is een tweede.
Jezelf leren kennen gaat niet lukken met ‘de kleurtjes’, sterker nog, die zorgen dat je je niet meer in jezelf of een ander verdiept. Je weet toch al dat hij blauw is/ jij blauw bent? Het gaat om het onderzoeken van wat je denkt en voelt. Het boek voert ons via de inzichten van Spinoza, Kahneman, Gilbert, Jung, Freud, Brené Brown, Tolle etcetera naar het Cynefin framework van Snowden, wat gaat over de verschillende problemen of omgevingen, domeinen genoemd, en de beste reactie daarop:
- Het Vanzelfsprekende domein zit vol known knowns die je met een simpele routine, de best practice, te lijf gaat.
- Het Gecompliceerde domein heeft known unknowns, die pak je aan met onderzoek en een good practice.
- Het Complexe domein is een stuk lastiger, met unknown unknowns, je pakt het aan met voorzichtig proberen en zo komt er een emergent practice.
- Tenslotte het Chaotische domein, totaal onvoorspelbaar, ook achteraf. Hierin vind je de unknowable unknowns. Gewoon maar wat gaan doen en kijken wat eruit komt: een steeds weer nieuwe handelswijze – de novel practice.
Wij behandelen alles het liefst Vanzelfsprekend, misschien zelfs Gecompliceerd. We proberen het te controleren, en lukt dat niet, dan verzinnen we gewoon nog meer controlemaatregelen. We houden ervan de werkelijkheid te versimpelen en houden niet van onvoorspelbaarheid. Maar door die niet-passende reactie op complexe zaken creëren we juist nog meer onvoorspelbaarheid, nog meer chaos. Het wordt een self fulfilling prophecy. Het onderzoeken van je binnenwereld behoort ook tot het complexe domein. Dat vereist dus experimenteren, en het verlaten van de oude routines.
Dit brengt ons dan op persoonlijke ontwikkeling en leren. Leren kun je doen op 3 niveaus:
- Op het eerste niveau leer je om de dingen die je doet, beter te doen.
- Op het tweede niveau leer je om betere dingen te doen, hier kijk je naar je waarden en overtuigingen.
- Op het derde niveau denk je na over je denken, leer je om de dingen anders te zien. Dit past bij het Complexe domein.
Dit onderdeel is ontleend aan het werk van Gregory Bateson, die ook de grondleggers van NLP heeft geïnspireerd.
De zelfbewuste leider is een wat filosofisch boek, verwacht dus geen stappenplan om zelfbewust te worden, maar wel een uiteenzetting van de verschillende theorieën en uitgangspunten met een prettig leesbare schrijfstijl die de filosofische en psychologische onderwerpen bepaald niet zweverig beetpakt.
Ga ik mijn gedachten nu onderzoeken? Nee, veel te druk daarbinnen, met het ego, de Valse kern, het Valse zelf, het Ware zelf, Systeem 1 en 2………Ik onderzoek eerst de gedachten van Eckhart Tolle wel (lees: ik lees een boek van hem….).
Je kunt dit boek kopen voor EUR 22,50 bij Managementboek.nl en Bol.com
Verder lezen?
Het filteren van je waarnemingen en informatie staat uitstekend beschreven in Ons feilbare denken, van Daniel Kahneman. Hierin lees je alles over Systeem 1 en 2, confirmation bias en nog veel meer biases die je zullen laten zien dat jouw werkelijkheid niet de werkelijkheid is. Ik vind dit een van de beste managementboeken, en schreef er dus een recensie over en een Samenvatting van. Je kunt dit boek kopen voor EUR 15,00 bij Managementboek.nl en Bol.com. De Samenvatting koop je in de shop of bij Bol.com voor EUR 4,49 (of gratis met Kobo Plus).
Ik ben een groot fan van Brene Brown, en dan met name van haar eerste boek ‘De kracht van kwetsbaarheid’. Hier is ook een superpopulaire TED-talk over. Kwetsbaarheid durven tonen is iets wat we vaak afgeleerd hebben, en soms ook hard proberen te ontwijken. Het is immers een emotie waar bijna niemand zich echt prettig bij voelt. We associëren het met onzekerheid en risico’s. Brown toont aan dat kwetsbaarheid juist noodzakelijk is voor leiderschap en innovatie. Lees hier mijn recensie! Je kunt dit boek kopen voor EUR 20,99 bij Managementboek.nl en Bol.com
Gregory Bateson schreef zijn ‘Steps to an Ecology of Mind‘ in 1972. Er is geen Nederlandse vertaling van, maar wel een iets recentere Engelse uitgave. Je kunt dit boek kopen voor EUR 25,99 bij Managementboek.nl en Bol.com
Wil je Nederlandstalig meer van Bateson lezen, dan is een boek over NLP heel nuttig. Daarnaast is NLP nog eens heel praktisch en heeft veel oefeningen om jezelf inzicht te geven in je gedachten- en gevoelsleven. Ik heb zelf een aantal NLP-boeken gelezen, maar kan NLP voor Dummies van Romilla Ready en Kate Burton aanbevelen als je NLP nog niet kent. Je kunt dit boek kopen voor EUR 32,99 bij Managementboek.nl en Bol.com
Elly Stroo Cloeck is projectmanager en auteur bij ESCIA. Ze schrijft recensies en samenvattingen van managementboeken, verzorgt managementboek-gebaseerde permanente educatie èn was jurylid voor ‘Managementboek van het jaar 2020’.